تفاوتهای نامنظمیهای در پلان بین ویرایش چهارم با پیشنویس ویرایش پنجم استاندارد ۲۸۰۰
در طراحی لرزهای ساختمانها، یکنواختی و تقارن در هندسه و سختی سازه نقش اساسی در توزیع متعادل نیروهای جانبی دارد. هرگونه انحراف از این یکنواختی، که در قالب «نامنظمیها در پلان» شناخته میشود، میتواند باعث تمرکز تنش، تغییر شکلهای پیچشی، و رفتار غیرقابلپیشبینی در هنگام زلزله گردد. استاندارد ۲۸۰۰ ایران به عنوان مرجع اصلی طراحی لرزهای، در ویرایشهای چهارم و پیشنویس ویرایش پنجم خود، این نامنظمیها را بهطور دقیق طبقهبندی و معیارهای شناسایی آنها را ارائه کرده است. بررسی تطبیقی این دو نسخه نشان میدهد که ضمن حفظ چارچوب کلی، تعاریف در ویرایش جدید به سمت دقت عددی، شفافیت تحلیلی، و قابلیت ارزیابی نرمافزاری بیشتر حرکت کردهاند؛ تغییری که به مهندسان امکان میدهد رفتار واقعی سازه را دقیقتر مدلسازی و کنترل نمایند.
فهرست مطالب
نامنظمی هندسی (Geometric Irregularity)
تعریف ویرایش چهارم:
اگر پسرفتگی همزمان در دو جهت، در یکی از گوشههای ساختمان از ۲۰٪ طول پلان در همان جهت بیشتر باشد، ساختمان نامنظم هندسی است.
تعریف پیشنویس ویرایش پنجم:
همان منطق با بیان کلیتر: میزان پسرفتگی همزمان در دو امتداد اگر بیش از ۲۰٪ طول پلان در آن امتداد باشد.
- این نامنظمی معمولاً منجر به تمرکز تنش و سختی در «گوشه فرو رفته» و پیدایش مؤلفه پیچشی بزرگ میشود.
- در مدلسازی، مرکز سختی و مرکز جرم از هم دور میشوند و نامرکزی ذاتی ایجاد میگردد؛ لذا حساسیت به پیچش تصادفی افزایش مییابد.
تفاوت ملموس دو نسخه: صرفاً بهبود نگارش و عمومیسازی عبارت؛ معیار ۲۰٪ و مفهوم «همزمان در دو امتداد» حفظ شده است. لفظ صرفا در گوشه نیز برداشته شده است.
نامنظمی پیچشی (Torsional Irregularity)
ویرایش چهارم :
در مواردي كه حداكثر تغييرمكان نسبي در يك انتهاي ساختمان در هر طبقه، با احتساب پيچش تصادفي و با منظور كردن Aj=1.0 بيشتر از 20 درصد متوسط تغييرمكان نسبي در دو انتهاي ساختمان در آن طبقه
باشد. در اين موارد نامنظمي”زياد” و در مواردي كه ا ين اختلاف بيشتر از 40درصد باشد، نامنظمي”شديد” پيچشي توصيف مي شود.
نامنظمي هاي پيچشي تنها در مواردي كه ديافراگم هاي كف ها صلب و يا نيمه صلب هستند كاربرد پيدا مي كند.
پیشنویس ویرایش پنجم (استانداردسازی با شاخص TIR):
شاخص TIR اندازهگیری عدم یکنواختی سختی/جرم در عرض پلان را استاندارد میکند و امکان کنترل و مقایسه بین پروژهها را بهتر میسازد.
نامنظمی در دیافراگم (Diaphragm Discontinuity/Weakness)
ویرایش چهارم:
در مواردي كه تغيير ناگهاني در مساحت ديافراگم ، به ميزان مجموع سطوح بازشوي بيشتر از 50 درصد سطح طبقه، و ياتغيير ناگهاني در سختي ديافراگم، به ميزان بيشتر از 50 درصد سختي طبقات مجاور، وجود داشته باشد.
- تغییر ناگهانی در مساحت دیافراگم به اندازه مجموع سطوح بازشو > ۵۰٪ سطح طبقه، یا
- تغییر ناگهانی در سختی دیافراگم بیش از ۵۰٪ سختی طبقات مجاور.
پیشنویس ویرایش پنجم (دقیقتر و محلیتر):
- تغییر ناگهانی در سختی دیافراگم بیش از ۵۰٪ در یک دهانه نسبت به دهانه مجاور، یا
- وجود بازشویی با مساحت > ۲۵٪ مساحت دیافراگم.
- آستانه بازشو از ۵۰٪ سطح طبقه به ۲۵٪ سطح دیافراگم جزو تغییرات مهم این بخش می باشد.
- بهجای مقایسه با طبقات مجاور، مقایسه سختی بهصورت محلی (دهانه نسبت به دهانه مجاور) آمده است.
نامنظمی خارج از صفحه (Out-of-Plane Offset / Discontinuity)
ویرایش چهارم:
در مواردي كه در سيستم باربرجانبي انقطاعي در مسير انتقال نيروي جانبي، مانند تغيير صفحه، حداقل در يكي از اجزاي باربر جانبي در طبقات، وجود داشته باشد .
پیشنویس ویرایش پنجم:
- این انقطاعها (مانند دیوار برشی روی تکیهگاه ناپیوسته یا جابجایی محور ستون بین طبقات) منجر به نیروهای دیافراگمی بزرگ، تقاضای وصلههای جمعکننده، و نیروی زانویی (knee force) در محل شکست صفحه میشود.
- راهکار: اتصالهای جمعکننده قوی، تیرهای رابط، دیوارهای رابط، یا هممحور کردن عناصر.
تفاوت دو نسخه: ثابتماندن معیار؛ صرفاً شفافسازی اصطلاحات (عنصر قائم مقاوم لرزهای).
نامنظمی سیستمهای غیرموازی (Non-Parallel Lateral Systems)
ویرایش چهارم:
در مواردي كه بعضي اجزاي قائم باربر جانبي به موازات محورهاي متعامد اصلي ساختمان نباشد
پیشنویس ویرایش پنجم:
تفاوت دو نسخه: تغییر واژگان (از «اجزای باربر جانبی» به «عناصر قائم مقاوم لرزهای») برای هماهنگی ترمینولوژی؛ ماهیت معیار ثابت.
نتیجه گیری
در مجموع، مقایسهی ویرایش چهارم و پیشنویس ویرایش پنجم استاندارد ۲۸۰۰ نشان میدهد که روند تکامل ضوابط به سمت شفافیت، عددیسازی و انطباق با روشهای تحلیل مدرن پیش رفته است. هرچند اصول کلی نامنظمیهای در پلان ثابت مانده، اما در ویرایش جدید با معرفی شاخصهایی مانند TIR، بازتعریف دقیقتر معیارهای دیافراگم و استفاده از واژگان سازهای استاندارد، کنترل و شناسایی نامنظمیها واقعبینانهتر و قابل اتکاتر شده است. این تغییرات، مهندسان را به سمت مدلسازی سهبعدی دقیقتر، تحلیل جامعتر سختی و جرم، و توجه بیشتر به انتقال بار در پلان و دیافراگمها سوق میدهد؛ گامی مؤثر در جهت افزایش ایمنی، عملکرد قابل پیشبینیتر و طراحی بهینهتر ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله.
